Wp/mag/समीकरण
- ई लेख गणीतीय समीकरण के सम्बन्धमे हे । रसायनशास्त्रमे समीकरणके सन्दर्भमे रासायनिक समीकरण देखी ।
समीकरण प्रतीकके सहायतासे व्यक्त कैल गेल एगो गणितीय कथन हे जे दु वस्तुके समान अथवा तुल्य बतावहे । ई कहल अतिशयोक्ति न होतै कि आधुनिक गणितमे समीकरण सर्वाधिक महत्वपूर्ण विषय हे । आधुनिक विज्ञान एवं तकनीकीमे विभिन्न घटना एवं प्रक्रियाके गणितीय मॉडल बनावेमे समीकरणे आधारके काम करहे ।
समीकरण लिखेमे समता चिन्हके प्रयोग कैल जाहे । यथा -
- .
समीकरण प्रायः दु या दुसे अधिक व्यञ्जकके समानताके दर्शावेला प्रयुक्त होवहे । कौनो समीकरणमे एक या एकसे अधिक चर राशि होवहे ।
चर राशिके जौन मान लागि समीकरणके दुनो पक्ष बराबर हो जाहे, ऊ/ऊसभ मान समीकरणके हल अथवा समीकरणके मूल कहलाहे ।
ऐसन समीकरण जे चर राशिके सभ मानला सन्तुष्ट होवहे, ओकरा सर्वसमिका कहल जाहे । जैसे -
एगो सर्वसमिका हे । जखनिकि
एगो समीकरण हे जेकर मूल हे एवं ।
समीकरणके गुण

यदि कौनो समीकरण सत्य हे, त
- दुनो पक्षमे समान राशि जोड़हुँसे सत्य रहत ।
- दुनो पक्षमे कौनो राशिसे गुणा करेपर प्राप्त समीकरणो सत्य होत ।
- कौनो अशून्य राशिसे दुनो पक्षके भाग करेपर प्राप्त समीकरणो सत्य होत ।
- सामान्यतः दुनो पक्षके कौनो फलन निकालहुँ पर समीकरण सत्य बनल रहहे । किन्तु ई बातके ध्यान रखेके चाही कि कौनो वाह्य हल न आ जाये ।
पक्षान्तर
समीकरणके एक पक्षमे स्थित कौनो चर, अचर, व्यञ्जक आदिके दोसरा पक्षमे ले जायेके पक्षान्तर कहल जाहे । समीकरण हल करेमे पक्षान्तरके बड्डी महत्व हे । पक्षान्तर करेके सिद्धान्त ऊपरे वर्णित समीकरणके गुणे पर आधारित हे ।
समीकरणके प्रकार
कौनो समीकरणमे निहित चर राशिके प्रकृतिके आधार पर समीकरणके वर्गीकरण ई प्रकार कैल जा सकहे:
- बीजीय समीकरण (algebraic equation)
- रेखीय समीकरण (Linear equation)
- द्विघात समीकरण (Quadratic equation)
- त्रिघात समीकरण (Cubic equation)
- ट्रान्सिडेण्टल समीकरण (Transcendental equation)
- अवकल समीकरण (Differential equation)
- पूर्ण अवकल समीकरण (Total Differential equation)
- आंशिक अवकल समीकरण (Partial differential equation)
- अन्तर समीकरण (Difference equation)
- समाकलन समीकरण (Integral equation)
- फलनिक समीकरण (Functional equation)
समीकरणके महत्व
विज्ञान आउ तकनीकीमे डिजाइन अथवा विश्लेषण करैत खन्नि प्रायः समीकरण प्राप्त होवहे । इनखर हल अनेक उपयोगी जानकारी दे हे । एकर अतिरिक्त आधुनिक विज्ञान एवं तकनीकीमे विभिन्न घटना एवं प्रक्रियाके गणितीय मॉडल बनावेमे समीकरणे आधारके काम करहे ।
इहो देखी
बाहरी कड़ी
- Mathematical equation plotter: Plots 2D mathematical equations, computes integrals, and finds solutions online.
- Equation plotter: A web page that can plot general equations, not just functions.
- WZGrapher: A Windows freeware program that plots Cartesian and polar equations, with both integration and differentiation solvers and graphing capabilities.
- Equation Wizard: Automatic algebraic equation solver
- EqWorld — contains information on solutions to many different classes of mathematical equations.
- EquationSolver: A webpage that can solve single equations and linear equation systems.